XÉT NGHIỆM TẦM SOÁT TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
Bài viết được dẫn nguồn từ website 01minh.com (thông tin được Hội tim mạch học Việt Nam bảo trợ)
Dựa trên việc xét nghiệm tầm soát tiền đái tháo đường có ba thể: rối loạn đường huyết đói, rối loạn dung nạp glucose và tăng HbA1C. Có ba xét nghiệm tương ứng dùng để tầm soát, phát hiện tiền đái tháo đường là đường huyết đói (bạn cần nhịn đói qua đêm ít nhất 8 tiếng và xét nghiệm vào buổi sáng sớm khi chưa ăn sáng), đường huyết 2 giờ sau nghiệm pháp dung nạp glucose (bạn sẽ được dặn nhịn đói tương tự, uống một lượng đường vào buổi sáng đến làm xét nghiệm rồi lấy máu sau đó 2 tiếng) và HbA1C (lấy máu ở thời điểm bất kỳ trong ngày) (Hình 1).
3 Xét nghiệm tầm soát tiền đái tháo đường có khác nhau không?
Câu hỏi đặt ra là liệu ba xét nghiệm này có tương đương kết quả và ưu, nhược điểm của mỗi xét nghiệm là gì?
Xét nghiệm để phát hiện tiền đái tháo đường và đái tháo đường là như nhau, chỉ khác về việc diễn giải kết quả (Hình 2).
Hình 2: Tiêu chuẩn chẩn đoán tiền đái tháo đường và đái tháo đường [1]
Nhìn chung, Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (American Diabetes Association – ADA) cho rằng cả ba xét nghiệm nói trên đều phù hợp (Hình 1) [1]. Cần chú ý rằng các xét nghiệm này không nhất thiết phải cùng phát hiện ra tình trạng tiền đái tháo đường hay đái tháo đường như nhau ở tất cả đối tượng. Điều đó có nghĩa là bạn có thể phát hiện bất thường khi làm xét nghiệm này nhưng lại bình thường với xét nghiệm khác.
Xét nghiệm đường huyết đối và đường huyết 2 giờ
Sự tương hợp giữa đường huyết đói và đường huyết 2 giờ sau nghiệm pháp dung nạp glucose là không hoàn hảo, cũng như sự tương hợp giữa HbA1C và hai xét nghiệm sử dụng đường huyết này không hoàn toàn trùng khớp. Nếu có sự bất tương hợp giữa HbA1C và hai xét nghiệm dựa trên đường huyết thì hai xét nghiệm này được chứng minh là chính xác hơn HbA1C, do đó đáng tin cậy hơn [2].
Sự dao động như trên là không thể tránh khỏi bởi vì (1) bản chất mỗi xét nghiệm có khả năng phát hiện ở một mức độ khác nhau và (2) bản thân mỗi cá nhân rối loạn đường huyết theo một kiểu khác nhau: có người tăng đường huyết đói, trong khi có người lại dễ tăng đường huyết sau ăn. Lý do dẫn đến sự khác biệt này là do cơ chế dẫn đến tiền đái tháo đường phụ thuộc hai hiện tượng chính: giảm tiết insulin và đề kháng insulin. Mức độ của hai hiện tượng bệnh lý vốn không hoàn toàn giống nhau giữa mỗi người và ngay cả giữa các cơ quan trong cùng cơ thể mỗi người như gan, cơ, mô mỡ.
Cũng cần chú ý rằng, các nghiên cứu chứng minh hiệu quả của điều trị tiền đái tháo đường trong việc phòng ngừa đái tháo đường típ 2 trước đây thường tuyển chọn bệnh nhân rối loạn dung nạp glucose (có thể kèm hoặc không kèm rối loạn đường huyết đói) chứ ít khi tiến hành trên bệnh nhân rối loạn đường huyết đói hay tăng HbA1C đơn thuần.
Xét nghiệm HbA1C
Xét nghiệm HbA1C mang một số ưu điểm về tính tiện lợi cho bạn, ví dụ như không cần nhịn đói, có thể làm ở bất kỳ thời điểm nào trong ngày, không bị ảnh hưởng bởi chế độ ăn gần đây và ít phụ thuộc vào các bệnh lý cấp tính. HbA1C cũng đã được cho phép làm xét nghiệm tầm soát ở cả trẻ em và vị thành niên.
Tuy nhiên, không phải tất cả bệnh viện hay phòng xét nghiệm đều đủ chuẩn để thực hiện đo HbA1C. Do vậy, những trung tâm y tế nhỏ đôi khi không có sẵn xét nghiệm này. Một số tình huống khác làm cho kết quả HbA1C kém tin cậy là khi bạn mang thai hay vừa mới sinh, ở những người bị thiếu men G6PD bẩm sinh, bệnh nhân đang chạy thận nhân tạo hay mới mất máu, mới được truyền máu gần đây. Lúc này, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm đường huyết để tầm soát tiền đái tháo đường thay vì HbA1C.
Xét nghiệm đường huyết đối và HbA1C
Trong dân số chung, so với đường huyết đói và HbA1C, áp dụng tiêu chuẩn đường huyết 2 giờ sau nghiệm pháp dung nạp glucose có thể phát hiện được nhiều bệnh nhân tiền đái tháo đường và đái tháo đường hơn [3]. Tỉ lệ tiền đái tháo đường được chẩn đoán bằng đường huyết 2 giờ sau nghiệm pháp dung nạp glucose hoặc HbA1C gần như giống nhau giữa nam và nữ nhưng trị số này tính theo đường huyết đói ở nam cao gấp 1.7 lần ở nữ. Nói cách khác, việc tầm soát tiền đái tháo đường sử dụng tiêu chuẩn đường huyết đói đều có xu hướng nhận diện ra nam giới nhiều hơn [4].
Tóm lại, có ba xét nghiệm được chấp thuận sử dụng trong tầm soát và chẩn đoán tiền đái tháo đường, đái tháo đường típ 2. Tuy nhiên, có sự bất tương hợp ít nhiều giữa những xét nghiệm nói trên. Mỗi hình thức xét nghiệm có một số ưu, nhược điểm nhất định và sẽ phù hợp với các tình huống khác nhau. Do đó, tùy trường hợp cụ thể liên quan đến bệnh lý của mỗi cá nhân và điều kiện sẵn có của cơ sở y tế mà bác sĩ sẽ chỉ định xét nghiệm tầm soát tiền đái tháo đường phù hợp.
Tài liệu tham khảo
- American Diabetes Association. Standards of Medical Care in Diabetes – 2022. Diabetes Care. 2022 Jan;45(Suppl 1)
- Gonzalez A, Deng Y, Lane AN, et al. Impact of mismatches in HbA1c vs glucose values on the diagnostic classification of diabetes and prediabetes. DiabetMed 2020;37:689–696
- Meijnikman AS, De Block CEM, Dirinck E, et al. Not performing an OGTT results in significant underdiagnosis of (pre)diabetes in a high risk adult Caucasian population. Int J Obes 2017;41:1615–1620
- Cherie James, Kai McKeever Bullard, et al (2011). Implications of Alternative Definitions of Prediabetes for Prevalence in U.S. Adults. Diabetes Care, 34:387-391
VN_GM_PRE-DIA_239
EXP: 31/12/2023
Bài viết liên quan
CÁCH XỬ TRÍ KHI GẶP HẠ ĐƯỜNG HUYẾT
Hạ đường huyết nặng có thể gây nguy hiểm tính mạng. Do đó, cần có biện pháp xử trí hạ đường huyết nhanh chóng, kịp thời.
127
NGƯỜI THỪA CÂN, BÉO PHÌ KHI NÀO NÊN TẦM SOÁT TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG?
Tiền đái tháo đường là giai đoạn trung gian giữa đường huyết bình thường và đái tháo đường. Đây được xem là khoảng thời gian sớm mà bệnh có thể hồi phục.
2721
CHẾ ĐỘ DINH DƯỠNG VÀ TẬP LUYỆN CHO NGƯỜI TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG TRONG GIAI ĐOẠN COVID-19
Chế độ ăn và tập luyện cho người tiền đái tháo đường lành mạnh là thành tố quan trọng trong quản lý tiền đái tháo đường của người bệnh.
1390
DỊCH TỄ HỌC VÀ GÁNH NẶNG TIỀN ĐÁI THÁO ĐƯỜNG
Tiền đái tháo đường càng được quan tâm vì: tỉ lệ tiền đái tháo đường ngày đang tăng dần, đây là giai đoạn trước khi trở thành đái tháo đường thực sự...
376
